Για τα ανησυχητικά δεδομένα σχετικά με τις βλάβες που προκαλεί στο δέρμα η αλόγιστη έκθεση στον ήλιο, αλλά και για το πώς να προστατεύσουμε αποτελεσματικά τη νεότητα του δέρματος και την υγεία μας, μιλήσαμε με το Στέλιο Αγγελίδη, Δερματολόγο – Αφροδισιολόγο, Διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αθηνών, ειδικό στην Κοσμητική Δερματολογία (Narcissus).

Γιατί η βλάβη από την ηλιακή ακτινοβολία δεν σταματά όταν βρεθούμε στη σκιά;

Έως τώρα, γνωρίζαμε ότι το υπεριώδες φως – είτε το φυσικό, είτε το τεχνητό (σολάριουμ)- μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο DNA των κυττάρων που παράγουν τη μελανίνη (μελανοκυττάρων), ουσία η οποία προστατεύει το δέρμα από την έκθεση στον ήλιο (γι’ αυτό το μαύρισμα είναι αντίδραση άμυνας του δέρματος στην υπεριώδη ακτινοβολία). Όμως φαίνεται πως τελικά η μελανίνη, παρότι λειτουργεί ως ασπίδα προστασίας του δέρματος, μπορεί να έχει φωτογηραντική ή καρκινογόνο δράση. Έτσι ακόμη και ώρες αφότου έχουμε απομακρυνθεί από την ηλιακή ακτινοβολία, η μελανίνη, μέσω μιας σειράς χημικών αντιδράσεων, συμβάλλει ώστε το δέρμα να εμφανίζει γενετικές μεταλλάξεις, εκ των οποίων οι μισές περίπου λαμβάνουν χώρα στη σκιά ή στο απόλυτο σκοτάδι, με συνέπεια την πρόωρη γήρανση του δέρματος (φωτογήρανση) ή και την εκδήλωση μελανώματος (επιθετικός καρκίνος του δέρματος).

Με ποιον μηχανισμό η υπεριώδης ηλιακή ακτινοβολία γερνάει το δέρμα και προκαλεί μελάνωμα;

Οι βλάβες που προέρχονται από την πολύωρη έκθεση στον ήλιο λειτουργούν αθροιστικά. Ενδεικτικά, έχει υπολογιστεί πως η υπεριώδης ακτινοβολία γερνάει το δέρμα κατά δύο χρόνια (μέτρια έκθεση σκουρόχρωμου δέρματος) έως δέκα (έντονη έκθεση ανοιχτόχρωμου δέρματος). Οι βλάβες οφείλονται  στο ότι η υπεριώδης ακτινοβολία (UV) του ήλιου φθείρει το DNA των δερματικών κυττάρων. Οπότε αλλοιώνει τη δομή τους, προκαλεί ρυτίδες και ξηρότητα, καταστρέφοντας την ελαστίνη και το κολλαγόνο. Επιπλέον, η επιδερμίδα γίνεται ολοένα πιο λεπτή και πιο εύθραστη, ενώ σιγά-σιγά μπορεί να αναπτυχθούν προκαρκινικές βλάβες (ακτινικές υπερκερατώσεις), αλλά και καρκινώματα του δέρματος, όπως μελάνωμα.

Για τις βλάβες στο δέρμα πόσο ευθύνεται το ότι η ηλιοθεραπεία μπορεί να είναι εθιστική;

Χρειάζονται περισσότερες μελέτες για να σιγουρευτούμε πλήρως ότι η ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να είναι εθιστική. Ωστόσο, η έκθεση στον ήλιο μπορεί να «πυροδοτήσει»  στον οργανισμό αυξημένη παραγωγή οπιοειδών και συγκεκριμένα β-ενδορφινών, ορμονών που σχετίζονται με το αίσθημα ευχαρίστησης. Οι ενδορφίνες λειτουργούν με τον ίδιο βιολογικό μηχανισμό που δρουν εθιστικές ουσίες , όπως η ηρωίνη και η νικοτίνη. Έτσι θα μπορούσε εν μέρει  να εξηγηθεί γιατί παρά τις διαρκείς προειδοποιήσεις ότι εκτός από καρκίνο, η χρόνια έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία επιφέρει πρόωρη γήρανση του δέρματος, ρυτίδες και κηλίδες, πολλοί επιμένουν να αποκτήσουν σοκολατί χρώμα με κάθε κόστος, Επιπλέον, το μαύρισμα «ταιριάζει» με τα πρότυπα ομορφιάς, οπότε οι περισσότεροι το επιδιώκουν χωρίς να λαμβάνουν τις απαραίτητες προφυλάξεις.

Τι πρέπει να έχουν υπ΄όψιν τους οι «εθισμένοι» στην ηλιοθεραπεία;

Το αντιηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας δεν εμποδίζει το μαύρισμα, αλλά προστατεύει από την καταστρεπτική επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας. Για ασφαλές μαύρισμα, συνδυάζουμε με αντηλιακή κρέμα, καπέλο και εναλλαγές στη σκιά – και εκεί μαυρίζουμε- ιδιαίτερα τις ώρες που ο ήλιος είναι πιο δυνατός. Οι έγκυοι να αποφεύγουν την ηλιοθεραπεία, διότι λόγω των ορμονικών μεταβολών μπορεί να εμφανίσουν κηλίδες, που δύσκολα αντιμετωπίζονται.

Πως μπορούμε να προστατεύσουμε τη νεότητα του δέρματος, αλλά και την υγεία  μας;

Για πλήρη προστασία, να αποφεύγουμε την έκθεση στον ήλιο από τις 11 το πρωί έως τις 5 το απόγευμα, διότι, ακόμα κι αν καθόμαστε στη σκιά ή έχει συννεφιά, η υπεριώδης ακτινοβολία (UV) τις συγκεκριμένες ώρες είναι πιο έντονη. Επίσης, το δέρμα δέχεται μεγαλύτερα ποσοστά UV, καθότι αντανακλάται από τις λείες επιφάνειες (π.χ. άμμο, νερό, τσιμέντο, τζάμια) ενώ διαπερνά σε ποσοστό 80% τα σύννεφα.

Σε κάθε περίπτωση, απαραίτητη είναι η συστηματική χρήση αντηλιακού  βλάβες που να προστατεύει  και από την υπεριώδη ακτινοβολία UVB (που προκαλεί επιφανειακές βλάβες) και από την UVA (που επιδρά βαθύτερα στο δέρμα), με συχνές επαναλήψεις, όχι μόνο στην παραλία αλλά και στον δρόμο και στο αυτοκίνητο.

Τέλος, να μην επαναπαυόμαστε όταν το καλοκαίρι φτάνει στο τέλος του. Ζούμε σε μια χώρα με παρατεταμένη ηλιοφάνεια. Δεν πρέπει, λοιπόν, να ξεχνάμε το αντηλιακό μας, ακόμη και όταν κυκλοφορούμε στην πόλη.

Τι θα πρέπει να γνωρίζουμε για τον αντηλιακό;

Αντηλιακά που περιέχουν ορισμένα συντηρητικά (π.χ. parabens) μπορούν να είναι επιβλαβή, ενώ όσα περιέχουν οινόπνευμα ή αλκοόλη αφυδατώνουν το δέρμα στον ήλιο, καθιστώντας το ευάλωτο σε μολύνσεις, τραυματισμούς και δερματοπάθειες.

Βάσει προδιαγραφών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, πλέον θα πρέπει να αναγράφεται με κυκλάκι πάνω στο κουτί η UVA κάλυψη. Αν δεν υπάρχει αυτή η ένδειξη, δεν είμαστε σίγουροι για τη UVA προστασία, με αποτέλεσμα τη φωτογήρανση, φωτοδερματίτιδες, καρκίνο δέρματος και άλλα.

Αντηλιακά του προηγούμενου χρόνου δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται πάνω από 12 μήνες, γιατί τα αντηλιακά φίλτρα αλλοιώνονται και δεν παρέχουν σωστή προφύλαξη.

Οι αισθητικές βλάβες από τον ήλιο μπορούν να αντιμετωπιστούν;

Από τη στιγμή που το δέρμα έχει υποστεί αισθητικές βλάβες (π.χ. κηλίδες, δυσχρωμίες κ.λπ.) θα πρέπει να ακολουθηθούν εντατικές- ειδικές θεραπείες που μπορούν να πραγματοποιηθούν μόνο από εξειδικευμένους γιατρούς (όπως Laser ανάπλασης/αναζωογόνησης – Laser  Fractional; Μεσοθεραπεία, Peelings, Μικροδερμοαπόξεση, Dermainfusion, που επιτυγχάνει κυτταρική αναζωογόνηση, εξάλειψη δυσχρωμιών, κηλίδων και λεπτών ρυτίδων, καθώς και σύσφιξη δέρματος σε μια μόνο θεραπεία κ.α.) Το πιο σημαντικό είναι η διάγνωση και η επιλογή της θεραπείας να γίνεται αποκλειστικά και μόνο από ειδικευμένο δερματολόγο.

Κάθε μία θεραπεία δεν αντιμετωπίζει ξεχωριστές αισθητικές βλάβες από τον ήλιο , αλλά συνολικά τη φωτογήρανση. Μετά από δερματολογική εξέταση, ο γιατρός  ανάλογα με το ποιο κλινικό σύμπτωμα υπερτερεί, τη βαρύτητά του, τον τύπο του δέρματος και τις επιθυμίες του ενδιαφερόμενου, εφαρμόζει κάποια από τις ενδεδειγμένες μεθόδους με αριθμό συνεδριών ευθέως ανάλογο της βλάβης.

Η περιποίηση στο σπίτι επιτυγχάνεται με εξειδικευμένα καλλυντικά που θα περιέχουν ουσίες όπως η βιταμίνη A, C ή E και άλλες αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως το συνένζυμο Q10, το λιποϊκό οξύ  κ.α. σε συγκεντρώσεις που θα καθορίσει ο εξειδικευμένος δερματολόγος.

 

Στέλιος Αγγελίδης
Δερματολόγος
Επιστημονικός συνεργάτης στο “Plan Be” του Ελεύθερου Τύπου